Opowieść o miłości, zdradzie i dążeniu ku niepodległości - "Pan Tadeusz"

Niedawno recenzjowałem "Ogniem i mieczem", a dzisiaj przyszła pora na kolejną ekranizację polskiej powieści. Mowa tu o "Panu Tadeuszu", czyli tytule przerabianym na zajęciach chyba w każdej szkole, bo to przecież lektura obowiązkowa. Domyślam się, że wielu uczniów szuka filmu, bo nie mają zbytnio ochoty na czytanie książki. Jak najbardziej to rozumiem, ale mimo wszystko zachęcam w pierwszej kolejności do zabrania się za czytanie, a dopiero później obejrzenie filmu. W ten sposób będzicie mogli podziwiać to, co dzieje się na ekranie i jednocześnie ponarzekać na to, czego na tym ekranie zabrakło.

Andrzej Wajda to jeden z najwybitniejszych reżyserów polskiego kina, tutaj chyba nie ma wątpliwości. To właśnie ten gość postanowił przenieść na wielki ekran jedno z najważniejszych dzieł literatury polskiej - poemat Adama Mickiewicza "Pan Tadeusz". Film, którego premiera miała miejsce w 1999 roku, to opowieść o miłości, zdradzie i dążeniu do niepodległości. A osadzono ją w malowniczych krajobrazach Litwy z początku XIX wieku - coś pięknego! Adaptacja Wajdy, mimo że nie jest wolna od małych kontrowersji i nadinterpretacji, stara się zachować ducha oryginalnego dzieła Mickiewicza. W moim mniemaniu jednocześnie dostosowuje jego treść do wymogów współczesnego widza, tak żeby młodsza część widowni nie traciła zainteresowania.

O co tyle szumu, czyli krótko o fabule filmu

"Pan Tadeusz" otwiera rozdział w polskiej historii, kiedy to nadzieje na odzyskanie niepodległości rozpalał w Polakach Napoleon Bonaparte. Tytułowy bohater, Tadeusz Soplica (Michał Żebrowski), powraca do rodzinnego Soplicowa, gdzie szybko zostaje uwikłany w rodzinne intrygi oraz namiętności. Zakochuje się w pięknej Zosi (Alicja Bachleda-Curuś), jednak jego uczucia komplikuje obecność Telimeny (Grażyna Szapołowska), dojrzałej kobiety, która również stara się zdobyć jego uwagę. W tle tej melodramatycznej opowieści toczy się szeroko zakrojona narracja o przygotowaniach do powstania narodowego, z Jackiem Soplicą, znanym także jako Ksiądz Robak (Bogusław Linda), jako kluczową postacią politycznej intrygi.

Wajda "zaprojektował" swoje postacie na tip top. Michał Żebrowski w roli Tadeusza wzbudza sympatię swoją młodzieńczą energią i idealizmem. Z kolei Alicja Bachleda-Curuś jako Zosia błyszczy nie tylko urodą, hartem ducha i determinacją. Bogusław Linda w roli Jacka/Księdza Robaka jest postacią tragiczną, której wewnętrzne rozdarcie między obowiązkiem a osobistymi dążeniami przedstawiono z wyjątkowym dramatyzmem. Nie do końca tak sobie ich wyobrażałem czytając książkę, ale nie byłem też jakoś szczególnie zawiedziony. Jak widzicie, to właśnie wtedy w polskim kinie swój warsztat szlifowali aktorzy, którzy później stali się gwiazdami rodzimego kina. Mamy tu przecież całą "śmietankę" naszej sceny.

Co najbardziej imponuje sympatykom staropolskiej historii?

Na ekranie z podziwem delektujemy się pejzażami Litwy, które doskonale oddają klimat epoki. Scenografia i kostiumy, wiernie odwzorowujące detale historyczne, niezaprzeczalnie przyczyniają się do autentyczności przedstawionego świata. To wszystko robi naprawdę świetną robotę! Wajda, słynący ze swojej umiejętności tworzenia historycznych obrazów, używa pięknego krajobrazu nie tylko jako tła dla akcji. Według mnie jest aktywnym uczestnikiem w narracji. Wszystkie te elementy składają się w jedną całość, która imponuje dosłownie każdemu. A nie tylko sympatykom lektury, wielbicielom bogatych opisów, ludziom z romantyczną duszą czy patriotom.

Choć ekraniazacja "Pana Tadeusza" spotkała się z szerokim uznaniem wśród publiczności, szybko pojawiły się marudzenie. Niektórzy recenzenci zarzucali Wajdzie zbytnie uproszczenia oraz dramatyzacje niektórych wątków, które w oryginale Mickiewicza miały subtelniejszy ton. Zabrakło wielu ciekawych wątków, nie starczyło czasu na kontynuowanie kilku innych. Wiadomo jak jest. Mimo to, film zdobył szereg nagród i doceniono go za próbę ożywienia klasyki polskiej literatury na dużym ekranie. Osobiście uważam, że produkcja stanęła na wyskości zadania i wszystko wypadło całkiem nieźle. Drobne niedociągnięcia dla przeciętnego widza były niemal niezauważalne.